spot_img
spot_imgspot_imgspot_imgspot_img

70 год Вялікай Перамогі: страх перад мінулым

Дата:

Яе старасць можна назваць дагледжанай і дабрабытнай. У свае 93 гады Марыя Піліпаўна Цыгельская з Літоўска яшчэ даволі жвава ходзіць на сваіх нагах, мае добрую памяць і, што вельмі важна для чалавека ў яе паважаным узросце, яна  штодзённа і пастаянна адчувае клопат, увагу, падтрымку блізкіх і дарагіх людзей, і найперш – сваёй адзінай дачкі Зоі і яе сям’і . Пры гэтым пажылая жанчына і цяпер не перастае здзіўляцца, як гэта ёй удалося вытрымаць голад і холад, адолець смерць і дакрочыць да сённяшніх дзён, калі  ёсць дастатак, усяго хапае, і калі збылося тое, аб чым у былыя гады, калі яна маленькім басаногім пастушком хадзіла за статкам кароў, каб зарабіць кавалак хлеба, – і не марылася.

Марыя Піліпаўна Цыгельская з дачкой, Зояй Паўлаўнай Мініч
Марыя Піліпаўна Цыгельская з дачкой, Зояй Паўлаўнай Мініч

”Успамінаю мінулае – і плачу. Нават не верыцца, што тое са мной было…” – гаворыць пажылая вясковая пенсіянерка. І з зайздроснай для яе ўзросту дакладнасцю пераказвае гісторыю свайго нялёгкага жыцця…

“Нарадзілася я ў Літоўску, у 1921 годзе. Жылі бедна, і каб падтрымаць гаспадарку, бацька паехаў на заробкі ў Канаду, і нас з матуляй і маім малодшым братам намерваўся вызваць да сябе. Але нічога не атрымалася: ён памёр на чужыне, а мы як былі, так і засталіся ў нястачы. З польскай школы мама мяне выпісала, калі я была ў другім класе, бо трэба было пасвіць кароў. Так з маленства я вучылася працаваць і зарабляць свой кавалак хлеба”, – распавядае жанчына. Спыняецца на хвілінку, каб прывесці ў парадак устрывожаную памяць, і працягвае свой маналог далей:

“А ў 1939 годзе ў нашы мясціны прыйшла Савецкая ўлада, і мяне разам з групай мясцовай моладзі накіравалі на курсы трактарыстаў у Пінскі раён, у вёску Дубае.  Памятаю, што ў нядзелю, 22 чэрвеня 1941 года, нас з раніцы адправілі ў лес, каб мы да абеду сабралі і прынеслі  ў сталоўку грыбоў і шчаўя. Але не паспелі  агледзецца, як прагучала каманда вярнуцца назад, у двухпавярховае памяшканне, дзе мы пражывалі. Усе чулі, што недзе “грыміць і бухае”, але яшчэ не разумелі, што гэта такое. Нас зачынілі ў тым памяшканні, і на ўсе нашы роспыты супакойвалі, што нічога страшнага не адбываецца.

Потым наступіў вечар, затым – і ноч, многія ўлегліся адпачываць. А мне – ніяк не спіцца. Бо ўсё бліжэй чуецца нейкі грукат,  і гэты незразумелы гул нарастае. Разам са сваёй напарніцай, якая была з Пінскага раёна, мы спусціліся на першы паверх, каб выйсці на вуліцу і паглядзець, што там дзеецца. А вартаўнік стаіць ля дзвярэй і тлумачыць, што яму забаронена выпускаць каго-небудзь з памяшкання. Мы ўжо зноўку наверх ісці хацелі, а на дварэ як грымнула – сцены заварушыліся, лесвіца захісталася, і адтуль, з другога паверха, людзі пасыпаліся. На вартаўніка ўжо ніхто не звяртаў увагі. Усе кінуліся па старанах. Мы з напарніцай таксама выбеглі на вуліцу. А там самалёты бомбы сыплюць і так  нізка лятаюць, што, здавалася, за галаву чапляюцца…

Потым усё прыціхла, і мы вярнуліся ў памяшканне, дзе нас ужо ніхто не стрымліваў. Усе зразумелі, што гэта – вайна…  Я забрала свой клунак з небагатымі пажыткамі, развіталася з напарніцай, і кожны рушыў сваёй дарогай.

Я ішла і дакарала сябе, што адарвалася ад хлопцаў, якія былі з нашай мясцовасці, бо з імі ў дарозе  было б смялей. Так падыйшла да нейкай вёскі, пачала выглядаць калодзеж, каб папіць вады. Ад убачанага аж дух захапіла ад радасці – ля студні я сустрэла тых самых хлопцаў-землякоў, з якімі вучылася на курсах. З імі і накіраваліся ў далейшую дарогу – дадому.  Ішлі лесам, а па тракту ў гэты час рухалася тэхніка. Нашы адступалі…”

Так яны з Пінска дабраліся да Закозеля. Марыя  пайшла да сваякоў, якія жылі на хутары ў Валаўлі, і яны адвезлі яе ў Літоўск. А там, у двары, былі ўжо немцы.

Пачалося нялёгкае жыццё ў акупацыі. Марыін хросны бацька быў у вёсцы солтысам, і ўсякі раз намерваўся адправіць дзяўчыну з малодшым братам Мікалаем у Нямеччыну. Магчыма, ён лічыў, што робіць для іх лепш. Але ні сама  Марыя, ні яе брат з матуляй такога “дабра” не хацелі. Каб іх не засталі дома знянацку, яны начавалі ў суседскім хляве з падвоенымі сценамі. А  потым, калі стала бачна, што рана ці позна іх знойдуць і вывезуць на чужыну, брат сказаў маці з сястрою: “Збярыце ўсё самае неабходнае і чакайце мяне! Калі сцямнее,  будзем перапраўляцца да партызан”.

І праўда, у тую ж ноч за імі прыехала падвода, яны хуценька пагрузілі што-кольвечы з пажыткаў, прывязалі карову і нават цяля ўзялі, і ціхенька рушылі з Літоўска за Дняпроўска-Бугскі канал, у вёску Вялікі Лес, дзе была партызанская зона. Там спыніліся ў хаце дваюраднай сястры. Брат Коля Цыгельскі пайшоў ваяваць у партызанскі атрад імя Шыша, а Марыя з маці і іншымі жанчынамі дапамагалі лясным салдатам у гаспадарчых справах.

А потым пачалася абарона Дняпроўска-Бугскага канала, і праз вёску павезлі забітых і параненых партызан. Марыя з маці штораз выбягалі  з хаты, каб паглядзець, ці няма сярод іх брата. Аднойчы дзяўчына пачула стогн параненага, а пазней – і знаёмы голас, па якім пазнала суседа Гапановіча. Ён, перамагаючы боль, прамовіў: “Кідайце ўсё і хутчэй уцякайце!” І яны разам з іншымі членамі партызанскіх сем’яў рушылі ў лес,  дзе ўжо ладзілася пераправа праз балота, каб выйсці ў бок вызваленых ад фашыстаў украінскіх вёсак. Праз Вялікую Глушу, Кахоцкую Волю, Нявір яны дабраліся да Ковеля.

Вайна была зусім блізка, нашы войскі працягвалі наступленне, і  Марыю разам з іншымі дзяўчатамі і жанчынамі вазілі капаць салдацкія акопы. “Суткамі з зямлі не вылазілі”, – успамінае жанчына. А потым наступіў момант, калі сілы ў яе зусім не засталося: выйшла  з акопа, лягла на зямлю і падняцца ўжо не змагла. Аказалася, што дзяўчына захварэла на тыф. Лячыў яе партызанскі доктар, і Марыі суджана было выжыць. Праўда, галава ад тых лекаў у яе тады аблысела, бы калена. І пасля вайны, калі яна праходзіла флюараграфічнае абследаванне, у яе кожны раз выяўлялі плямы на лёгкіх і накіроўвалі ў анкалагічны дыспансер. І толькі пазней медыкі разабраліся, што пажыццёвымі рубцамі на лёгкіх у яе засталіся сляды ад цяжкага тыфу.

Потым Марыя з маці вярнуліся дадому, у Літоўск, дзе ад хаты толькі сцены засталіся. Але ж жыццё пакрыху наладжвалася: дзяўчыне прапанавалі работу на пошце, пасля яна выйшла замуж, нарадзіла дачушку. Праўда, сямейнае шчасце не заладзілася: муж паехаў на заробкі і там згінуў. Дачку Зою  Марыя Піліпаўна сама выгадавала. Каб пракарміцца, жанчына пакінула работу на пошце і пайшла працаваць у жывёлагадоўлю, дзе, па словах маёй пажылой суразмоўніцы, яна  “амаль трыццаць гадоў за сваю работу пахвалу ды граматы атрымлівала”.

Так неўпрыкмет і жыццё праляцела. Унукі выраслі, праўнукі  падрастаюць. Жанчыну, якая яшчэ ў 1944 годзе атрымала пасведчанне партызана, заверанае камандзірам атрада (яго Марыя Піліпаўна Цыгельская за-хоўвае да цяперашняй пары), не пакідаюць без увагі ні ў сельсавеце, ні ў гаспадарцы, дзе яна працавала. А літаральна нядаўна пенсіянерку наведалі медыкі з раёна, якія праводзяць планавае абследаванне ветэранаў вайны. Бабулі прапанавалі легчы ў бальніцу, каб падтрымаць здароўе. Але Марыя Піліпаўна адмовілася ад лячэння. Яна лічыць, што і так затрымалася на гэтым свеце, і яе ўжо ніколькі не палохае смерць ад старасці, бо “дай Бог кожнаму пражыць столькі…” І да цяперашніх дзён 93-гадовую бабулю толькі адно трывожыць: каб вайна больш ніколі не паўтарылася і каб яе блізкія ніколі не зведалі яе жахаў…

Галіна ШАФРАН

Фота аўтара

Поделиться новостью:

Популярно

Архив новостей

Похожие новости
Рекомендуем

Минтруда: государственные пособия предоставляются каждому пятому ребенку в стране

Системой государственных пособий охвачен каждый пятый ребенок в стране....

Вторую машину с гуманитарной помощью отправила “Белая Русь” в Курскую область

"Белая Русь" продолжает сбор и отправку гуманитарной помощи в...

Депутат: ставки налогов в 2025 году не повысят, а проиндексируют на уровень инфляции

Ставки налогов в 2025 году не повысят, а проиндексируют...

Впервые за несколько десятилетий пустыню Сахара затопило

Впервые за несколько десятилетий большое количество осадков частично затопило...