У Брэсцкім універсітэце, дзе я вучуся, шмат замежных студэнтаў. Часта бывае так, што нас усіх збіраюць на злучаныя лекцыі. Калі на іх выкладчык размаўляе па-беларуску, то ён абавязкова пытаецца: “Ці ўсе замежнікі мяне разумеюць?” Некаторыя яшчэ і дадаюць: “А не замежнікі таксама?”. І тут я задумалася. Калі такая недаверлівая сітуацыя склалася сярод студэнтаў, то як людзі на вуліцы зрэагуюць на тое, што з імі загавораць па-беларуску? І вось што атрымалася.
Выпадак першы. Крама.
– Добры дзень. Калі ласка, дайце мне вось тых цукерак за 62 тысячы на паўкіло.
Жанчына за прылаўкам усміхаецца, неяк уважліва на мяне глядзіць. Я пачынаю думаць, што патрэбна было праводзіць гэты эксперымент у Брэсце. У родным Антопалі мяне ж усе ведаюць. Але адступаць назад позна.
– Этих? – перапытвае на рускай мове.
– Так.
Яна пералічвае грошы, аддае мне пакет з цукеркамі.
– Дзякую. Да пабачэння.
– Приходите еще, – ізноў усміхаецца прадавец.
Я выйшла з крамы. Што атрымоўваецца? Родная мова нялёгка даецца.
Выпадак другі. Чыгуначная станцыя.
– Два білета, калі ласка, да Драгічына-горада. Адзін – туды, а адзін – туды і назад.
І зноў гэты ўважлівы позірк касіра, падобны на той, у краме. І што гэта такога незвычайнага ў беларускай мове? Але больш ніякай увагі да таго, як я размаўляю. Мабыць, у касіра вельмі шмат працы.
Выпадак трэці. На вуліцы.
Вырашыла спытаць у каго-небудзь на вуліцы напрамак да вясковай лазні.
– Добры дзень. Можа, падкажаце мне, як прайсці да лазні?
І зноў гэтыя здзіўленыя вочы. Я ж не па-кітайску запытала, чаго вы ўсе?
– Прайсці куда? – чую ў адказ.
– Калі не памыляюся, на вуліцу Чырвоных Танкістаў.
– А у нас есть такая? Не слышал, спросите у кого-нибудь еще, – сказаў чалавек і пайшоў. Вось аказія якая! Нават такое бывае!
Выпадак чацвёрты. Бібліятэка.
– Добры дзень! – уваходжу ў светлы бібліятэчны пакой.
– Здравствуйте! – а па-беларуску?
– Паглядзіце, калі ласка, якія часопісы пазаставаліся, якія трэба данесці?
У адказ у мяне пытаюцца, чаму я размаўляю на роднай мове. Адказваю, што ва ўніверсітэце ўсё больш гавораць па-беларуску. Таму і я прывыкла. Параілі нейкую новую кніжку на беларускай мове. Але ўся размова вялася на дзвюх. Што зробіш, калі беларускую мову ў грамадскіх месцах пакуль мала чуваць?
Выпадак пяты. Госці.
Прыехалі да нас госці з Расіі. Ім сапраўды цяжка даецца беларуская мова. І было смешна глядзець, як яны спрабуюць вымавіць мяккае “с” у словах “крэпасць” і “снег”. Але гэта расіяне. Глядзець на тое, як гэта спрабуюць зрабіць беларусы – прыкра. Госці з зацікаўленасцю слухалі, як я гутару з імі па-беларуску. І верыце, на мяне не глядзелі як на іншапланетную асобу.
Выпадак шосты. Госці-палякі.
А вось госці з Польшчы і ўвогуле лепш разумелі нас па-беларуску. І за той час, што я была ў Польшчы і што яны былі ў нас – я добра “падцягнула” беларускую мову. І ні там, ні тут, ні польскія студэнты, ні дарослыя не бачылі ў тым, што мы гаворым па-беларуску, нічога незвычайнага.
Выпадак сёмы. Сябры.
Вечарам мы сабраліся на дыскатэку. Як толькі ўладкаваліся ў машыне, я звярнулася да сяброў.
– Перадайце, каму не цяжка, бутэльку з вадой. Там недзе ляжала.
– На держи, а с тобой что? – чую ў свой бок.
– А што здарылася? – раблю здзіўлены выгляд.
– Ты почему на белорусском говоришь?
– А ў нас гэта забаронена?
– Все, Ксюш, заканчивай. Давай уже нормально. Ты какая-то не такая становишься.
Я пасмяялася. Вось і пагутарылі…
Выпадак восьмы. Тралейбус.
Надпіс “Месца для інвалідаў” прывабіў увагу школьнікаў пачатковых класаў.
– Смотрите! Они букву “ц” вместо “т” написали. Тут ошибка!
І што ім скажаш, калі нават такая дробязь, як надпіс, стала аб’ектам насмешак? Што тады скажуць пра чалавека? У лепшым выпадку: “Откуда приехал”? У кепскім – “Заболел”?
Дык дзе ж наша мова, калі яе няма сярод народа?..
Ксенія ПАЛЬТО,
студэнтка Брэсцкага ўніверсітэта імя А.С.Пушкіна